زمان تقریبی مطالعه: 7 دقیقه
 

اعتکاف در سیره نبوی




به اقامت گزیدن در مساجد به قصد عبادت اعتکاف گفته می‌شود. اعتکاف از سنت‌ها و عباداتی است که همواره مورد توجه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده است.


۱ - اعتکاف در لغت


اعتکاف از ریشه عربی «عکف یعکف» به معنای «احتباس»
[۱] زکریا، ابوالحسن احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمود هارون، مکتبه الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴، ج۴، ص۱۰۸.
[۲] جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۴، ص۱۴۰۶.    
و به قولی دیگر «رو آوردن شخص به چیزی است که قصد انصراف و رو برگرداندن از آن را نداشته باشد»
[۳] ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴، ج۹، ص۲۵۵.    
[۴] زکریا، ابوالحسن احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمود هارون، مکتبه الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴، ج۴، ص۱۰۸.
[۵] فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹، ج۱، ص۲۰۵.    
و لازمه آن داشتن مکان است؛ مانند «عکوف» که لازمه آن اقامت شخص در مسجد است.
[۶] ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴، ج۹، ص۲۵۵.    


۲ - اعتکاف در اصطلاح


اما در اصطلاح، به اقامت گزیدن در مساجد به قصد عبادت اعتکاف گفته می‌شود.
[۷] طباطبایی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹، ج۳، ص۶۶۷.    
[۸] اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، با حواشی امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص۲۵۸.
که از شرائط صحت آن روزه‌داری
[۹] طباطبایی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹، ج۳، ص۶۶۹.    
[۱۰] حلی، ابن فهد، الرسائل العشر، تحقیق مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹، ص۱۹۲.    
[۱۱] اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، با حواشی امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص۲۵۸.
به مدت سه روز یا بیشتر
[۱۲] حلی، ابن فهد، الرسائل العشر، تحقیق مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹، ص۱۹۲.    
[۱۳] طباطبایی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹، ج۳، ص۶۷۱.    
[۱۴] اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، با حواشی امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص۲۵۸.
و عدم خروج از مسجد است، مگر به خاطر حاجتی.
[۱۵] حلی، ابن فهد، الرسائل العشر، تحقیق مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹، ص۱۹۲.    
[۱۶] طباطبایی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹، ج۳، ص۶۷۴.    
[۱۷] اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، با حواشی امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص۲۵۹.
در احادیث و روایات پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ثواب ده روز اعتکاف در ماه رمضان، معادل دو حج و دو عمره برشمرده شده است.
[۱۸] ابن ابی جمهور، محمد بن علی، عوالی اللالی، ج۳، ص۱۴۶.    
[۱۹] ابن بابویه قمی، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۸۸.    
[۲۰] قاضی نعمان، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۶.    


۳ - اعتکاف از سنت‌ پیامبر


اعتکاف از سنت‌ها و عباداتی است که همواره مورد توجه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بوده، ایشان از زمانی که به مدینه هجرت کردند تا زمانی که از دنیا رحلت فرمودند پیوسته در هر سال یک دهه از ماه مبارک رمضان را به انجام این امر اختصاص می‌دادند به جز سال دوم هجرت که به جهت مقارن شدن جنگ «بدر» با ماه مبارک رمضان، رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در آن سال در مسجد معتکف نشد؛ اما در سال بعد، حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دو دهه از ماه مبارک رمضان را در مسجد اعتکاف کردند یک دهه برای همان سال، و دهه دیگر برای قضاء اعتکاف سال قبل.
[۲۱] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۱۷۵.    
[۲۲] ابن بابویه قمی، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۸۴.    
[۲۳] ابن ابی جمهور، محمد بن علی، عوالی اللالی، ج۳، ص۱۴۶.    

در برخی روایات نقل شده که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در اولین سال حضورش در مدینه دهه اول ماه رمضان را در مسجد اعتکاف کرد و سال دوم در دهه دوم و در سال سوم در دهه آخر اعتکاف نمود، از آن پس همیشه در دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می‌نمود.
[۲۴] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۱۷۵.    
[۲۵] شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت علیه السلام، ج۱۰، ص۵۳۴.    
چون دهه آخر ماه رمضان می‌شد برای رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خیمه‌ای مویین می‌زدند؛ حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) جهت عبادت کمر همت می‌بست و بستر خوابش را برمی چید و از بانوان دوری می‌جست و شب‌ها را احیا می‌کرد و همه وقت خود را برای عبادت فارغ می‌ساخت.
[۲۶] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۱۷۵.    
[۲۷] ابن بابویه قمی، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۸۴.    
[۲۸] ابن ابی جمهور، محمد بن علی، عوالی اللالی، ج۳، ص۱۴۶.    

حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در آخرین ماه رمضان عمر خود، بیست روز در مسجد معتکف شده بودند.
[۲۹] احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۸، ص۳۸۱.    
[۳۰] دارمی، عبدالله بن بهرام، سنن، دمشق، مطبعة الاعتدال، ۱۳۴۹، ج۲، ص۱۱۱۶.    
[۳۱] بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۳، ص۵۱.    
[۳۲] ابن ماجه، محمد، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۵۶۲.    


۴ - عناوین مرتبط


اعتکاف؛ اعتکاف (قرآن)؛ احکام اعتکاف ؛ سیره نبوی.

۵ - پانویس

 
۱. ↑ زکریا، ابوالحسن احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمود هارون، مکتبه الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴، ج۴، ص۱۰۸.
۲. ↑ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۴، ص۱۴۰۶.    
۳. ↑ ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴، ج۹، ص۲۵۵.    
۴. ↑ زکریا، ابوالحسن احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمود هارون، مکتبه الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴، ج۴، ص۱۰۸.
۵. ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۰۹، ج۱، ص۲۰۵.    
۶. ↑ ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴، ج۹، ص۲۵۵.    
۷. ↑ طباطبایی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹، ج۳، ص۶۶۷.    
۸. ↑ اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، با حواشی امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص۲۵۸.
۹. ↑ طباطبایی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹، ج۳، ص۶۶۹.    
۱۰. ↑ حلی، ابن فهد، الرسائل العشر، تحقیق مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹، ص۱۹۲.    
۱۱. ↑ اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، با حواشی امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص۲۵۸.
۱۲. ↑ حلی، ابن فهد، الرسائل العشر، تحقیق مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹، ص۱۹۲.    
۱۳. ↑ طباطبایی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹، ج۳، ص۶۷۱.    
۱۴. ↑ اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، با حواشی امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص۲۵۸.
۱۵. ↑ حلی، ابن فهد، الرسائل العشر، تحقیق مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۹، ص۱۹۲.    
۱۶. ↑ طباطبایی، محمد کاظم، العروة الوثقی، تحقیق احمد محسنی سبزواری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۹، ج۳، ص۶۷۴.    
۱۷. ↑ اصفهانی، ابوالحسن، وسیلة النجاة، با حواشی امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ص۲۵۹.
۱۸. ↑ ابن ابی جمهور، محمد بن علی، عوالی اللالی، ج۳، ص۱۴۶.    
۱۹. ↑ ابن بابویه قمی، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۸۸.    
۲۰. ↑ قاضی نعمان، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، ج۱، ص۲۸۶.    
۲۱. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۱۷۵.    
۲۲. ↑ ابن بابویه قمی، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۸۴.    
۲۳. ↑ ابن ابی جمهور، محمد بن علی، عوالی اللالی، ج۳، ص۱۴۶.    
۲۴. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۱۷۵.    
۲۵. ↑ شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت علیه السلام، ج۱۰، ص۵۳۴.    
۲۶. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۱۷۵.    
۲۷. ↑ ابن بابویه قمی، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۱۸۴.    
۲۸. ↑ ابن ابی جمهور، محمد بن علی، عوالی اللالی، ج۳، ص۱۴۶.    
۲۹. ↑ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۸، ص۳۸۱.    
۳۰. ↑ دارمی، عبدالله بن بهرام، سنن، دمشق، مطبعة الاعتدال، ۱۳۴۹، ج۲، ص۱۱۱۶.    
۳۱. ↑ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۳، ص۵۱.    
۳۲. ↑ ابن ماجه، محمد، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۵۶۲.    


۶ - منبع

سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «عبادات در سیره و قول نبوی(ص)» تاریخ بازیابی ۹۵/۰۱/۲۹.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات فقهی | اعتگاف | سیره پیامبر | عبادات | فقه | مقالات پژوهه




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.